وجود طیف وسیعی از مخاطرات شیمیایی، فیزیکی و مکانیکی با خصوصیات خورندگی، سمیت، سرطانزائی، سوزانندگی، جهش زائی و ... در محیط های کاری می تواند سلامتی شاغلین و حتی سایر افراد مجاور محیط های شغلی را به شدت تهدید نماید. بنابراین به منظور حفظ و صیانت از منابع انسانی و همچنین افزایش راندمان کار و بهره وری، شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات فوق از اهمیت بسزایی برخوردار است.
بایستی توجه داشت که استفاده از وسایل حفاظت فردی معمولاً آخرین خط از خطوط دفاعی در مقابل شرایط بالقوه خطرناک محیط های کار محسوب می شود زیرا اغلب مقررات ایمنی امروزی کنترلهای فنی و مهندسی و در مرتبه بعدی کنترلهای مدیریتی را به عنوان اولین و مناسبترین روش حفاظتی کارگران در برابر مواد و شرایط خطرناک توصیه می نمایند.
اولویت بندی کنترل مخاطرات شیمیایی محیط های کار به ترتیب شامل:
- جایگزینی مواد (مثال: استفاده از یك ماده كم خطر تر در فرآیند تولید)
- راه حلهای مهندسی از طریق کنترل در منبع (مثال: طراحی یك سیستم تهویه)
- راه حلهای مدیریتی (مثال: ایجاد چرخش شغلی در مشاغل پرخطر)
- استفاده از وسایل حفاظت فردی (مثال: استفاده از گوشی در محیط پر سروصدا)
کاربرد PPEs زمانی به عنوان یک راه حل جایگزین مطرح می باشد که بنا به دلایل اجرایی، فنی و اقتصادی قابل قبول، بکارگیری کنترلهای مهندسی و مدیریتی عملی نبوده و یا نتوانند سطح مواجهه کارگران با عوامل زیان آور را به حد بی خطر و یا قابل قبول کاهش دهند.
در شرایط ذیل می توان استفاده از وسایل حفاظت فردی را به عنوان یک راه حل پیشنهاد کرد:
- در شرایطی که روش های مهندسی و مدیریتی نتوانند بطور موثر پتانسیل مواجهه با مواد یا شرایط خطرناک را کاهش دهند.
- زمانی که شرایط تماس موقتی باشد.
- مواردی که هزینه کنترل های مهندسی و مدیریتی آنقدر بالا باشد که منطقاً نتوان آنرا بکار بست.
- جائیکه نیاز به یک خط دفاعی ثانویه باشد.
وسایل حفاظت فردی شامل گستره وسیعی از لوازم، وسایل و تجهیزات می باشد که به منظور حفاظت قسمت های مختلف بدن افراد، از موهای سر گرفته تا کف پاها در برابر انواع خطرات احتمالی در محیط های کار طراحی، ساخته و ارائه می شوند.
مثال: موبندها، سربندها، کلاه های حفاظتی، گاگل ها، عینکها، رسپیراتورها، ایرپلاگ ها، ایرمافها، شیلدهای صورت، دستکشها، آستین بندها، لباسهای یکپارچه، پیش بندها، روپوشها، ساق بندها، گترها، کفشهای ایمنی، پوتینها و ...
در حالیکه ممکن است استفاده از وسایل حفاظت فردی برای کنترل مواجهه کارگران با خطرات یک راه حل ساده، مناسب و صحیح بنظر برسد ولی در صورت عدم توجه به عوامل متعدد دخیل در یک برنامه موثر پیشگیری، می تواند بسیار نامناسب و حتی خطرناک باشد. به عنوان مثال بعضی از انواع PPEs نظیر رسپیراتورها یا لباس های یکپارچه حفاظتی ممکن است بسیار گرم و سنگین بوده و بدلیل تحمیل فشار بر کارگران در هنگام استفاده، از سوی آنها مورد استفاده قرار نگرفته و یا به طور نامناسب و ناقص استفاده شوند. بنابراین پذیرش کارگران یک فاکتور اساسی در استفاده از وسایل حفاظت فردی می باشد. برای اینکه وسایل حفاظت فردی بتوانند بالاترین سطح ممکن حفاظت را تامین کنند، لازم است که به طور مناسب انتخاب شده، به بهترین نحو ممکن نگهداری و بطور صحیح و مداوم مورد استفاده قرار گیرند.
اگر از یک طرف وسایل حفاظت فردی برای کارگران ناراحت کننده باشد و از طرف دیگر علل واقعی کاربرد وسایل یاد شده به آنها تفهیم نگردد، امکان استفاده ناقص و یا غلط ازPPEs و در نتیجه عدم تامین حفاظت کافی و لازم وجود خواهد داشت، به همین علت، آموزش کاربران یک بخش تفکیک ناپذیر و در عین حال حیاتی از یک برنامه موفقیت آمیز استفاده از PPEs خواهد بود. افرادی که لازم است از وسایل حفاظت فردی استفاده کنند بایستی تحت یک برنامه آموزشی موثر قرار گیرند. بر اساس این برنامه لازم است که استفاده کنندگان از اهداف برنامه مطلع بوده و این اجازه را بیابند که تجارب خود از کاربرد PPEs را ارائه کنند.
آموزش عملی استفاده از PPEs
آموزش عملی استفاده از PPEs یک بخش اساسی از فرآیند آموزش است، لازم است که قبل از استفاده واقعی ازPPEs ، آموزش صورت گرفته و به طور مرتب (معمولاً سالانه) تکرار شود. آموزش عملی علاوه بر اینکه کارگران را به اهمیت استفاده از وسایل حفاظت فردی آگاه خواهد کرد امکان آشنایی شاغلین با PPEs را در یک محیط ایمن فراهم می آورد.
آيتم های یک برنامه آموزش عملی PPEs
- تشریح خطر و شرایطی که استفاده از وسایل حفاظتی را ضروری می سازد
- تشریح اقداماتی که در رابطه با خطرات موجود انجام شده و یا می توان انجام داد
- توضیح درباره علل انتخاب PPE موجود
- بحث و بررسی توانائی ها و محدودیت های وسایل انتخاب شده
- نشان دادن روش های صحیح استفاده از وسایل حفاظت فردی (نحوه پوشیدن و درآوردن آن ها)
- فراهم آوردن فرصت برای کارگران جهت استفاده عملی از وسایل
- بحث درباره روش های تمیزکاری، بازرسی و نگهداری وسایل
برنامه مناسب وسایل حفاظت فردی
یک برنامه مناسب وسایل حفاظت فردی شامل اصول زیر است:
- تعریف مسئولیت های سرپرستان، کارگران و مسئولين ایمنی
- ارزیابی خطر و انتخابPPEs
- آموزش شاغلین
- ضبط و ربط و نگهداري
مسئولیت سرپرستان، مسئولین واحدها، شاغلین و واحد ایمنی در قبال اجرای برنامه PPEs
مسئولیت سرپرستان و مسئولین واحدها
سرپرستان و مسئولین واحدها اصلی ترین وظایف را در اجرای برنامه PPEs در محیط های کار به عهده دارند که شامل موارد زیر می باشد:
- تهیه PPEs مناسب و در اختیار قرار دادن آنها برای شاغلین
- کسب اطمینان از اینکه شاغلین آموزش های لازم را در زمینه استفاده مناسب، نگهداری و تمیزکاری PPEs را طی کرده اند.
- حفظ اسناد مربوط به تأمین PPEs و آموزش های لازم درباره آن ها
- نظارت بر شاغلین در زمینه رعایت عناصر برنامه PPEs و استفاده و محافظت مناسب از PPEs
- نظارت بر اجرای مقررات سازمان های مسئول، نظیر وزارت کار در زمینه PPEs
- نظارت بر این که تجهیزات آسیب دیده و معیوب سریعاً تعویض و جایگزین می شوند.
مسئولیت شاغلین
- استفاده از PPEs تعیین شده
- توجه به موارد آموزشی لازم PPEs
- اطلاع رسانی به سرپرست در زمینه نیاز به تعمیر یا تعویض PPEs
مسئولیت واحد ایمنی
- تهیه، توسعه و اجرای برنامه های PPEs
- انجام ارزیابی های خطر در محیط کار به منظور تعیین وجود خطرهایی که استفاده از PPEs را ضروری می سازند
- انجام ارزیابی های دوره ای بنا به تشخیص سرپرستان یا سایر افراد مسئول
- حفظ گزارشات مربوط به ارزیابی خطر
- ارائه آموزش ها و کمک های فنی به سرپرستان در زمینه استفاده، نگهداری و تمیزکاری PPEs موجود
- ارائه راهنمائی های لازم به سرپرستان در زمینه انتخاب و خرید PPEs
- ارزیابی دوره ای تناسب PPEs که قبلاً انتخاب شده اند
- تجدید نظر، به روز کردن و ارزیابی اثربخشی کلی برنامه PPEs
بالا بردن سطح پذیرش کارگران در استفاده از وسایل حفاظت فردی
برای بالا بردن سطح پذیرش کارگران می توان از توصیه های زیر استفاده نمود:
- در صورت امکان، گروهی از کارگران را در فرایند انتخاب PPEs سهیم سازید.
- در صورت عملی بودن، از هر نوع وسیله حفاظت فردی، مدل های مختلف از نظر رنگ، شکل و غیره فراهم کنید، چرا كه کارگران یک محیط کاری مطمئناً دارای علایق یکسانی نمی باشند.
- کارگران را مجبور نسازید که PPEs مورد نیاز خود را شخصاً تهیه نمایند، در اینصورت به احتمال زیاد انتخاب آنها متناسب با خطرات موجود در محیط كارشان نخواهد بود.
- امکان ارائه بازخورد کارگران نسبت به PPEs را فراهم سازید. کارگران بدلیل استفاده مداوم از PPEs، بهتر از هر کس دیگری از نقاط ضعف احتمالی اینگونه وسایل خبر دارند.
- در مورد کلیه وسایل حفاظت فردی، دوره های آموزشی اختصاصی طراحی و اجرا کنید.
- بخاطرداشته باشید که اگر کارگران از PPEs خود ناراضی باشند، بهره وری کاهش خواهد یافت، با مدیریت مناسب PPEs به افزایش راحتی و در نتیجه اثر بخشی کارگران کمک کنید.